Najčešći poremećaji sa kojima se susreću sve uzrasne kategorije jesu anksiozni poremećaji. Među najčešćim poremećajima iz anksioznog spektra je socijalnaanksioznost. Socijalna anksioznost podrazumeva intenzivan iracionalan strah od jedne ili više socijalnih situacija u kojima se pojedinac izlaže mogućnosti da ga drugi procenjuju, i očekivanje da će procena biti negativna. Kao procenjivači se opažaju kako autoriteti tako i vršnjaci. Sinonimi na koje se nailazi su: socijalnafobija, socio-anksiozni poremećaj, evaluativna anksioznost, socijalno povlačenje, socijalna izolacija.
S obzirom na to da su preadolescencija i adolescencija periodi kada je pozitivna slika (pre svega među vršnjacima) jako bitna, a važnost grupe i grupnih normi dominantna, ne čudi što je socijalna anksioznost problem sa kojim se veliki broj mladih suočava. Ismevanje, poniženost i odbačenost su tada za njih neprihvatljivi i burno ih doživljavaju. Odrasli koji se susreću sa ovim poremećajem često definišu da su se sa simptomima suočavali od detinjstva. Negativnim predrasudama posebno su izložena deca i mladi sa određenim fizičkim ili psihičkim problemima i različitostima, kao što su, mucanje ili druge govorne barijere, drugačiji akcenat, gojaznost, niži materijalni status, netipična interesovanja zbog kojih se dete ne uklapa u većinu. Deca onda, posebno ako su po prirodi izraženo osetljiva, generalizuju takav odnos prema sebi i očekuju odbacivanje od strane svih osoba sa kojima mogu da dođu u kontakt. Problem se može javiti i na ranijem uzrastu, ali ga tada treba razlikovati od separacione anksioznosti.
Telesni simptomi koji prate izraženu neprijatnost u socijalnim interakcijama su: crvenjenje lica i vrata, znojenje, ubrzano disanje i rad srca, drhtanje glasa i tela, mučnina, blokade u govoru. Simptomi mogu biti toliko intenzivni da dovedu i do paničnog napada. Neke od situacija u kojima dolazi do intenziviranja simptoma socijalne anksioznosti su: usmeno odgovaranje za ocenu, pisanje na tabli pred razredom, prezentovanje radova, iznošenje ličnih stavova pred grupom, vannastavne aktivnosti (sport, ples, hor, gluma…), upoznavanje novih ljudi, žurke, rođendani i druge proslave, razgovor sa osobama koje pojedinac ne opaža kao bliske, formalni telefonski razgovori, i slično.
Socijalna anksioznost, dakle, podrazumeva dve vrste socijalnog straha: 1) strah od procene i kritike od strane drugih ljudi, najčešće autoriteta (koji se javlja pod uticajem razmišljanja da osoba mora da impresionira), i 2) anksioznost u neformalnim socijalnim interakcijama (koja se javlja pod uticajem razmisljanja da osoba mora da bude prihvaćena od strane svih). Samo ove krajnosti se uzimaju kao prihvatljive i kao dokaz o sopstvenoj vrednosti.
Problem koji se nadovezuje i dodatno pogoršava simptome je strah da će okolina prepoznati nelagodnost i uznemirenost i da to pojedinca izlaže dodatnom osramoćivanju.
Šta uzrokuje socijalnu anksioznost
Najčešći oblik ponašanja koji se razvija, odnosno strategija kojoj se pribegava kako ne bi dolazilo do ovih neprijatnih senzacija je izbegavanje situacija koje se percipiraju kao rizične. To dalje značajno umanjuje kvalitet svakodnevnog života, i pogoršava raspoloženje. Socijalno anksiozna deca i mladi imaju vrlo malo prijatelja, ne ostvaruju uspehe u skladu sa svojim intelektualnim kapacitetom, prvo zbog teškoća čitanja na glas, a zatim zbog teškoća u usmenom izlaganju, izbegavaju grupne aktivnosti i timskirad. Socijalna anksioznost može prerasti u školsku fobiju i dovesti do ranog napuštanja školovanja.
Uzroci socijalne anksioznosti
Socijalna anksioznost se razvija kao posledica interakcije više faktora – genetike, sklonosti ličnosti ka neuroticizmu, različitih životnih događaja.
Konkretnije, uzroke nalazimo u:
- Sklonosti ka anksioznom reagovanju jednog ili oba roditelja
- Nedostatku modela od kojih dete usvaja socijalne veštine i strategije suočavanja sa stresom
- Vršnjačkom nasilju, odbacivanju i ismevanju od strane vršnjaka
- Konstantnoj izloženosti kritikama od strane autoriteta (roditelja, nastavnika, trenera) i postavljanje standarda koji nisu u skladu sa mogućnostima deteta
- Prezaštićivanju od strane roditelja u odnosu na spoljašnji svet
- Događajima kao što su zanemarivanje, razvod ili smrt roditelja
Decu i adolescente kod kojih se razvija socijalna anksioznost odlikuju neke od sledećih karakteristika:
- Nizak nivo samopouzdanja i nesigurnost (može biti uzrok, ali i posledica socijalne anksioznosti)
- Izražen kriticizam i samokriticizam (najčešće se razvija pod uticajem kritikujućih roditelja – dete razvija sliku da ono što radi nikada nije dovoljno dobro i da ga drugi nikad ne prihvataju u potpunosti)
- Perfekcionizam (sami sebi postavljaju standarde koje ne mogu uvek da ispune, i teško podnose neuspehe)
- Nedostatak socijalnih veština
- Usamljenost
- Sklonost ka depresivnosti
Kognitivno-bihejvioralna terapija za prevazilaženje socijalne anksioznosti
S obzirom na to da su deca i mladi koji se suočavaju sa ovim problemom najčešće mirni, povučeni i nenametljivi, problem može da ostane neprimećen sve dok ne počne ozbiljno da narušava kvalitet života i proizvodi brojna ograničenja. Tada je i sam tretman dosta zahtevniji. Stoga je potrebno problem prepoznati na što ranijem uzrastu.
Adekvatan tretman se bazira na kognitivno-bihejvioralnom pristupu, kroz koji mlada osoba uči o svom stanju, o tome kako određena uverenja posledično utiču na disfunkcionalne oblike ponašanja, a zatim i kako da ih modifikuje uz pomoć različitih tehnika. Neke od najzastupljenijih su uživo ili imaginarno izlaganje, trening socijalnih veština i relaksacija.
Izvor: Vaš psiholog
ISPOVEST ŽENE KOJA SE RAZVELA POSLE 33 GODINE BRAKA: "Uselila sam se u garsonjeru sa jednim koferom, bila sam presrećna"
VELIKI HOROSKOP ZA NAREDNIH 6 MESECI - OD JUNA DO DECEMBRA: Ovan postiže cilj i uspeh, Lav ulazi u novu ljubavnu vezu!
KAKO DA NOSITE PANTALONE AKO IMATE PREKO 50: 6 najboljih saveta profi stilista - izgledaćete mlađe, vitkije i super šik
PSIHOLOŠKI TEST - DA LI MAČKA SA SLIKE SILAZI ILI SE PENJE UZ STEPENICE: Odgovor otkriva kakva ste ličnost zapravo!
TEST LIČNOSTI OD 15 SEKUNDI, IZABERITE KOJA BISTE ŽIVOTNIJA NAJPRE BILI: Otkriva ko ste zaista i kako vas drugi vide!