Ono što je Toskana za Italiju, a Istra za Hrvatsku, to je Provansa za Francusku: više od geografske činjenice (regija ili administrativno područje toga imena čak i ne postoji!), simbol je opuštenog, jednostavnog života, pojam za mirise mediteranskih polja, za lepe gradiće, odličnu gastronomiju, vrhunska vina, ukratko za hedonistički stil života u najširem značenju. Zapravo, Provansa i jeste – lifestyle!

Smeštena u jugoistočni kutak Francuske, zapljuskivana Mediteranom, omeđena Alpima i rekom Ronom, Provansa je turistički najpoznatiji kutak zemlje koja je evropska turistička velesila. Možda samo Pariz beleži više turista od područja koje smatramo Provansom, a koje se službeno ipak zove: pokrajina Provansa – Alpi –Azurna obala.

Krajolici i čarobna svetlost unutrašnjosti odvajkada su zavodili umetnike, a istočni deo obale, poznatiji kao Rivijera, svetske hedoniste. Provansa i Rivijera prelepe su u svojoj različitosti i kulturnom bogatstvu jer nude sve, od čarobnih plaža do zadivljujućih muzeja, od obećavajućeg noćnog života do zavodljive gastronomije, od snežnih vrhova Alpa do neuporedivih lepota obale.

Provansu često nazivaju mostom koji povezuje prošlost i sadašnjost, jer ono što je bilo juče sjaji u svakodnevici na smiren, pomalo melanholičan način: pejzaži su išarani grčkim arheološkim nalazištima, rimskim amfiteatrima, akvaduktima, termama i trijumfalnim kapijama; srednji vek tu je ostavio veličanstvena romanska utvrđenja, zamke i gotske katedrale, kamene gradiće uskih uličica i skrivenih trgova, a savremeno doba blistave i prebogate gradove na obali.

Raj umetnika i pesnika

Odakle krenuti na upoznavanje Provanse. Možda od Sen Pol de Vansa? Nakon Pariza to je najposećeniji grad Francuske, raj umetnika i pesnika. U podnožju gradića vredno je posetiti fondaciju Maeght, koja poseduje remek-dela brojnih slikara 20. veka (Braque, Bonnard, Chagall, Matisse, Miró, Léger), a mnogi turisti rado će obići i restoran La Colombe d’Or, koji je proslavilo venčanje Simone Signoret i Yvesa Montanda. Gradić je pun zavojitih uličica, iznenađujućih kutaka, umetničkih galerija i studija.

Za druge je pak Eks an Provans jedan od najšarmantnijih gradova. Danas univerzitetski grad, nekada je bio sedište aristokratije, a njegovim ulicama zaista su šetali plemići i kraljevi. Osnovao ga je 122. godine p.n.e. rimski general Caius Sextius Calvinus i nazvao ga, sebi u čast, Aquae Sextiae. Eks je najpre postao vojno utvrđenje, pa civilna kolonija, zatim administrativno središte buduće rimske provincije, potom sedište biskupa i najzad, u srednjem veku, službeno sedište provansalskog plemstva. Od 1413. je moćan univerzitetski grad, a posle pripajanja Provanse Francuskoj zadržao je ulogu sudskog i administrativnog središta. Premda grad s okolinom ima oko 150.000 stanovnika i neospornog je šarma, pa leti turisti hrle u hordama, neki ga smatraju tek predivnom spavaonicom bogatijih stanovnika dvadesetak kilometara udaljenog Marselja. Nazivaju ga i „gradom hiljadu fontana“, od kojih se tri nalaze na, mnogi će reći, najlepšem provansalskom šetalištu Cours Mirabeau. Ako se nađete u Eksu, vredi obići gradsku skupštinu i katedralu sv. Spasitelja u starom delu grada.

PageBreak

Provansa – najmirisniji kutak Evrope
provansa_najmirisniji_kutak_evrope_2 Foto: Shutterstock

Najbrojnija jata flamingosa u Evropi

Središtem kulture cele južne Francuske smatra se papski grad Avinjon. Bio je prestonica hrišćanstva u 14. veku, pa i danas čuva bogato duhovno nasleđe. Nezaboravna je šetnja uz reku Ronu, uz moćne gradske zidine, brojne dvorce iz 17. i 18. veka. Tu je i katedrala Notr Dam, Papski dvor i stara istorijska jezgra, a simbol grada je i stari most St. Benezet, koji ne premošćuje Ronu, već seže samo do njene sredine. Istorijski centar grada pod zaštitom je UNESCO-a, pa se nećete pokajati ako se zadržite u njemu duže nego što ste planirali. Iz Avinjona možete u Nim, jedan od najbogatijih i najlepših gradova francuskog juga, s mnogobrojnim rimskim i srednjovekovnim spomenicima, ili u Arl, u kom je Vincent van Gogh za dve godine naslikao više od 200 slika! Poklonici umetnosti neće odoleti da u Van Goghovom gradu ne svrate u kafe koji nosi njegovo ime, pored njegove čuvene žute kuće, ili da obiđu rimsku Arenu, staro pozorište ili crkvu sv. Trofima, kao i da razgledaju brojna prelepa zdanja i dvorce iz 16, 17. i 18. veka.

Ljubitelji prirode u Provansi nikako neće zaobići park prirode Camargue, živopisnu deltu reke Rone. Bujne je vegetacije, s nepreglednim močvarama, pirinčanim poljima (tu se proizvodi 70 odsto francuskog pirinča), belim konjima i najbrojnijim jatima ružičastih flamingosa u Evropi. Tu je i ljupko letovalište Sent Mari de la Mer sa zanimljivom crkvicom posvećenom Mariji Magdaleni, a nedaleko je i srednjovekovnim utvrđenjem opasan Aigues-Mortes (Mrtve vode).

Francuska rivijera

Putovati Provansom a ne videti obalu bio bi veliki propust. Pogotovo leti kad vrvi životom. Kamene, šljunkovite, ponegde i peščane plaže i nisu tako pretrpane kako se obično misli, a kao što su na njima uobičajeni suncobrani, tako su i toplesi – još od vremena Brigitte Bardot, koja je navodno šezdesetih godina prošlog veka, odbacujući gornji deo svog kupaćeg kostima, uzviknula: „Probudimo Sen Trope!“ Naravno, Azurna obala ne nudi samo plaže, automobilske trke i jahte. Tu ćete moći da odgledate borbe s bikovima, u pravom španskom maniru, i to u rimskim arenama Arla ili Nima (podseća na rimski Koloseum i najbolje je očuvan spomenik takve vrste u Francuskoj), ali i uživati u bleštavilu Monte Karla, Kana, Kasija ili Bolijea, u elegantnim restoranima, noćnim klubovima sa zabavom do jutra za ljude svih seksualnih orijentacija…

Rivijera je sinonim i za igre s novcem i za stotine kazina, no malo ih se može meriti s onima u Monte Karlu! Zato, čak i ako ne možete sebi da priuštite ništa osim potezanja ručice jednorukog Jacka, svakako posetite neki od gradskih kazina, razgledajte ekstravagantne enterijere, blistave rokoko lustere, omirišite svet kocke… Baš kao što u mondenskom Kanu morate da posetite Festivalski dvorac, staru četvrt Le Suquet Suke i Boulevard de la Croisette. Filmski festival u Kanu nije jedina velika fešta Provanse. Više ih je od 500 godišnje, s oko 4.000 raznovrsnih događaja, pa celu regiju nazivaju ne samo zemljom čudesne svetlosti nego i zemljom festivala. Jul i avgust obiluju raznovrsnom ponudom: Eks an Provans, Tulon i Nica ugošćuju festivale džeza, a Nim i Arl pozorišne i plesne trupe. Brojni festivali imaju duboke korene u provansalskom folkloru – slavi se plodnost zemlje i bogatstvo koje daruje more, rodnost vinograda, voćnjaka i pirinčanih polja… a sve se završava septembarskim grandioznim feštama na kojima vino i pastis (alkoholno piće od anisa) teku u potocima.

Ukusi juga

Provansa živi jedinstven mediteranski lifestyle. U poređenju s ostatkom Francuske, vazduh je suvlji, sunce jače sija, a svetlost koju slikari toliko vole tamo je izrazitija. A sve to uz mirise ruzmarina, majčine dušice, ruža, lavande ili mora, kao i uz neponovljive ukuse provansalskih jela. Naravno, mnogi turisti posećuju jug Francuske, između ostalog i da bi uživali u slavnoj cuisine provençale, mediteranskoj mešavini ukusa, u jelima s mnogo belog luka, maslina i mediteranskih aromatičnih trava. Najbolji bouillabaisse priprema se ovde, pogotovo u Marselju, provansalska jagnjetina je među najboljima u Francuskoj, a zbog kvaliteta povrća (špargle, patlidžan, paradajz i artičoke) činiće vam se da ste na najboljoj svetskoj pijaci.
U danima začetaka turizma, kad je i kraljica Victoria posećivala Obalu, važni ljudi pojavljivali su se na Rivijeri početkom zime i napuštali je u aprilu. Danas je uglavnom obrnuto. Međutim, zima na Rivijeri opet je „in“ i mnogi, naročito dobrostojeći penzioneri ili oni s viškom vremena i novca, preferiraju čarobni jug Francuske upravo tada. I ne samo Rivijeru. Živeti u Provansi ili barem boraviti neko vreme u njoj, u celom svetu veoma je šik.

Prozori

Provansa ima prepoznatljivu arhitekturu: istorijski gradići podignuti su na brdima, sela stisnuta, a pojedinačne kuće u dolinama uvučene duboko u dvorišni hlad pergola ili kratko ošišanih stabala. Osim crvenih krovova i kamena od kojih su kuće građene, tipična su i pročelja u gradovima: na visokim „francuskim“ prozorima neizostavne su žaluzine. Njihove boje oduševljavaju: od klasične bele do svih nijansi boje neba i lavande, crvene, pa čak i žute. Zapravo, kakva su provansalska polja, puna lavande, makova i suncokreta, takve su i žaluzine provansalskih prozora.

Lavanda

U vreme cvetanja i berbe lavande organizuju se „la route de la lavande” u Dromeu, Voklizeu i Alp de Ot Provansu, koje prolaze uz sela i zaseoke, brdima i zaravnima. Prizor plavo-ljubičastih polja vredan je otkrivanja. Leti cela Provansa odaje počast lavandi i cveću uopšte, destilerije otvaraju svoja vrata, održavaju se festivali cveća. Seoske uličice, ali i vijugavi putevi kroz celu regiju, neodoljivo mirišu na začinske trave, lavandu, raznovrsno bilje, a Provansalci svuda organizuju prodaju esencijalnih ulja, toaletnih vodica, sapuna, sušenih buketića lavande, prepoznatljivih ručnih radova i keramike, maslinovog ulja, vina, meda i raznovrsnih sireva.