Obnavljanje evropske Amazonije

Reke se ne mogu zaustavljati i usmeravati državnim granicama i za njihovu zaštitu je neophodna ozbiljna i osmišljena međudržavna saradnja. Na teritorijama Austrije, Slovenije, Mađarske, Hrvatske i Srbije, donji tokovi reka Dunava, Drave i Mure stvaraju jedno od ekološki najznačajnijih rečnih područja Evrope koje se naziva i "evropska Amazonija". Ove reke formiraju 700 kilometara dugačak zeleni pojas koji spaja pet zemalja i postaje simbol jedinstva među njima. Čitavo ovo područje će uskoro biti zaštićeno kao Unesko prekogranični rezervat biosfere "Mura-Drava-Dunav", kako bi se zaustavilo njegovo ugrožavanje kanalisanjem prirodnih rečnih tokova, isušivanjem ritova koji su staništa živog sveta i nekontrolisanim vađenjem šljunka i peska. Na taj način će jedna "zelena zavesa" simbolički zameniti doskorašnju "gvozdenu zavesu" u Evropi.

Specijalni rezervat prirode "Gornje Podunavlje", kao deo budućeg prekograničnog rezervata, prostire se u Vojvodini uz levu obalu Dunava (Monoštorski i Apatinski rit), na 20.000 hektara stoletnih šuma, livada, bara, močvara i dunavskih rukavaca. Akcija postepenog vraćanja ekološke funkcije ovom terenu traje već deset godina - onome što je nekada bio bogati mozaik šuma, livada i voda koje su vrvele od živog sveta.

U ovu obimnu akciju uključeni su ne samo svi relevantni pokrajinski organi uprave već i Svetski fond za prirodu (WWF), jedna od najvećih nezavisnih organizacija koje su priznate u svetu, a bavi se zaštitom prirode i ima aktivnu globalnu mrežu u više od 100 zemalja. Misija WWF-a je da zaustavi uništavanje životne sredine i da stvori budućnost u kojoj ljudi žive u skladu sa prirodom, putem očuvanja svetske biološke raznovrsnosti, korišćenja prirodnih resursa i smanjenja zagađenja i preterane potrošnje. U okviru projekta "Obnova vlažnih staništa na području Mure, Drave i Dunava", WWF je prošle jeseni organizovao posetu veće grupe novinara specijalnom rezervatu prirode "Gornje Podunavlje", jednom od poslednjih preostalih rečnih plavnih područja u Srbiji.

PageBreak

Impresivna prirodna staništa

Regulacijom rečnih tokova za potrebe saobraćaja i poljoprivrede, tokom poslednjih decenija mnogo je oštećeno: oko 80 odsto biološki najproduktivnijih područja Vojvodine a znatno je oštećen i eko-sistem. Poslednjih godina, udruženom, ozbiljno promišljenom akcijom WWF-a, preduzeća Vojvodinašume, pokrajinskih zavoda za ekologiju i zaštitu prirode i kompanije "Coca-Cola" kao sponzora, došlo je do postepene revitalizacije mnogih eko staništa.

Ovo su impresivni predeli prirodnih staništa, biljnog i životinjskog sveta, a rezervat za ljude koji žive na ovom području je veoma značajan. Na terenu smo se uverili u rezultate radova na lokalitetu Štrbac, i dragocenost biodiverziteta Gornjeg Podunavlja, područja koje naseljava veoma veliki broj vrsta ptica, riba, leptira, vodozemaca kao i jelen, dabar, divlja svinja, jazavac, kuna zlatica, vidra, srna, divlja mačka.

"Cilj WWF-a je da zaštiti i obnovi plavna područja i močvare srednjeg i donjeg toka Dunava i njegovih glavnih pritoka, gde ima velikog potencijala za obnovu", izjavila je Duška Dimović, direktorka WWF-ovog programa za Srbiju. "WWF je za sada najaktivniji na lokalitetu "Štrbac". U saradnji sa JP "Vojvodinašume", koje upravlja ovim zaštićenim područjem, kao i uz podršku Pokrajinskog sekretarijata za urbanizam, graditeljsvo i zaštitu životne sredine i Pokrajinskog zavoda za zaštitu prirode i kompanije "Coca-Cola" uveliko se radi na obnovi ovog staništa i uspostavljanju ekološke funkcije bara i vlažnih livada. WWF veruje da samo zajedničkim naporima možemo da zaustavimo degradaciju prirodnog okruženja planete i da očuvanjem biološke raznovrsnosti u svetu izgradimo budućnost u kojoj će ljudi živeti u harmoniji sa prirodom."

Preduzeće "Vojvodinašume" se intenzivno bavi restauracijom eko sistema. Urađeno je mnogo na obnovi močvarnih staništa barskih ptica, planskoj regulaciji seče šuma i obnavljanju šumskog fonda kao i na zaštiti faune i obnovi mrestilišta ribe. Napravljena su hranilišta orlova belorepana i crne rode i sprovode se mere zaštite ptica i jelena (kojih u rezervatu sada ima već oko 2.000). Nedavno su se pojavile i četiri familije dabrova. Poboljšavaju se uslovi za sove postavljanjem veštačkih gnezda. Mnogo pažnje se posvećuje i edukaciji dece. Skoro 3000 dece iz Vojvodine je prošlo kroz rezervat i učilo o ekologiji uz pratnju vodiča. Napravljene su šetačke i biciklističke staze, vidikovci, informativne table, programi edukacije o eko-etno turizmu a razvija se i prekogranična saradnja sa Hrvatskom i Mađarskom jer priroda ne poznaje državne granice.

Osim biološke raznovrsnosti, Gornje Podunavlje je bogato autentičnim kulturnim nasleđem. Kao rezultat prilagođavanja ćudima moćne reke, razvili su se karakteristični izvorni običaji, nošnje, jezik, ribolovni alat, čamci i jela koji ovaj deo Vojvodine čine atraktivnim za posetioce. Neka naselja, poput srednjovekovnog Bodroga, našla su se na putu ćudima Dunava i zauvek su nestala u njegovim virovima. Druga, kao što su Bački Breg, Bezdan, Bački Monoštor i Senta, i danas neguju izvorni folklor i kolorit Podunavlja.

Ovo je jedna od retkih destinacija gde još uvek možete uživati u vožnji šikljama ili ekološkim katamaranom Dunavom, nebrojenim rukavcima i kanalima (zbog kojih je ovo područje i nazvano "malom Amazonijom"), rici jelena koja se može čuti tokom noćenja u lepim seoskim domaćinstvima, autentičnim ribljim specijalitetima poslednjih pravih dunavskih alasa i stazama za šetnju kroz guste, gotovo neprohodne ritske šume autohtonih topola i vrba naseljenih mnogobrojnim divljim življem (gornjepodunavlje.info)

PageBreak

Selo na sedam Dunava

Bački Monoštor naseljavaju uglavnom Šokci, doseljeni iz zaleđa Dalmacije pre oko 200 godina. Monoštorce krasi specifičan dijalekt, bogato ukrašena narodna nošnja i autentično kulturno naselje i muzika. Zbog svog specifičnog položaja u zagrljaju Dunava, njegovih rukavaca i kanala DTD i Velikog bačkog kanala i zbog toga što je ovo selo kao neko ostrvce na koje se stiže jedino prelaskom preko mostova, mesto nosi naziv "selo na sedam Dunava". Veoma je zanimljivo prisustvovati horskom pevanju u lokalnoj crkvi, koja je impozantna građevina i potpuno netipična za seoski ambijent, a treba i obići radionice u kojima se neguju stari zanati (kovač, čamdžija, drvodelja, klompar, rogozar).

Meštani organizuju i vožnju fijakerom ili čamcima po Dunavu i njegovim rukavcima. Svake druge subote avgusta održava se vrlo posećen Bodrog fest - festival tradicionalne hrane, muzike i starih zanata koji je dobio naziv po misterioznom srednjovekovnom gradu Bodroga koji svojim nestankom i danas golica maštu. U ovom selu žene su nosioci razvoja i unapređenja eko-seoskog turizma kroz pružanje usluga kućnog smeštaja i izradu unikatnih ručnih radova i umetničkih predmeta.

Bački Monoštor je poslastica za ribolovce i posmatrače ptica. Kroz selo prolazi biciklistička staza "Panonski put mira". Gurmani će uživati u ribljim i lovačkim specijalitetima, naročito kulenu od divljači i dimljenoj mariniranoj deveriki koja se topi u ustima. Ovo selo sa samo 3.500 stanovnika nudi odličan prijatan smeštaj u čak 11 seoskih domaćinstava.

Nedaleko je i selo Bezdan, "vodeno naselje" na tromeđi Srbije, Hrvatske i Mađarske, ispresecano kanalima koje povezuju mostovi i mostići. Osim po svojim čardama sa tamburašima, Bezdan je poznat i po proizvodnji svilenog damasta na autentičan stari način u tkačnici koja datira iz 1871. godine. Entuzijasti i avanturisti rado borave u ekološkoj radionici "Baračka" u kojoj nema struje ni tekuće vode, sobe nude improvizovane postelje ali zato riba spremljena na "tanjirači" svima ostaje u sećanju. U prvoj polovini avgusta ovde se održava tradicionalni susret KUD-ova iz Mađarske, Hrvatske i Srbije kao i kajakaška regata.